Endokrynologia – co to jest?

Endokrynologia jest nauką o funkcjonowaniu gruczołów dokrewnych, czyli takich, które produkują substancje i wydzielają je bezpośrednio do krwi. Te substancje do hormony. Hormony mają wpływ na pracę większości, jeśli nie wszystkich narządów naszego organizmu.  

Co to jest przysadka, gruczoł wydzielający hormony tropowe?​

Nadrzędnym w stosunku do innych gruczołem dokrewnym jest przysadka, która wydziela hormony tropowe zarządzające pracą większości pozostałych gruczołów dokrewnych. I tak hormon tyreotropowy zarządza pracą tarczycy, adrenokeortykotropowy- nadnerczy, gonadotropowy-gonad, czyli jajników i jąder. Istnieją jednak gruczoły dokrewne, na które przysadka nie ma istotnego wpływu- przytarczyce odpowiadające za gospodarkę wapniowo- fosforanową czy trzustka decydująca o regulacji gospodarki węglowodanowej. Przysadka nie jest jednak tylko „centrum dowodzenia" innymi gruczołami dokrewnymi. Wydziela inne hormony, które mają wpływ bezpośredni na narządy czy tkanki naszego organizmu- prolaktynę odpowiedzialną za fizjologiczną laktację czy wazopresynę odpowiedzialną za gospodarkę wodną naszego ustroju. 

Co to oznacza niedoczynność?

Zaburzenia funkcjonowania gruczołów dokrewnych mogą wynikać z ich nadmiernej aktywności- mówimy wówczas o nadczynności danego gruczołu- lub osłabienia jego działania- mówimy wówczas o niedoczynności.

Na czym polega nadczynność gruczołu?

Nadczynność gruczołu może wynikać z nadmiernej stymulacji np. przez przysadkę, rozrostu komórek danego gruczołu, powstaniu w nim łagodnego guzka, czyli gruczolaka, którego działalność wymyka się spod kontroli, czy też rozwoju w gruczole nowotworu.

Na czym polega niedoczynność gruczołu?​

Niedoczynność wynika z kolei ze zniszczenia gruczołu przez proces zapalny, leki czy procedury medyczne lub rozwijający się w jego wnętrzu guz. Zarówno nad- jak i niedoczynność prowadzą do zaburzeń hormonalnych, niektóre z nich mogą być niezauważalne (jak na przykład zbyt mała ilość prolaktyny u kobiety poza okresem laktacji), niektóre upośledzają nasze funkcjonowanie jak chociażby niedoczynność tarczycy czy hiperinsulinizm, inne zaś- jak na przykład niedoczynność nadnerczy czy ciężka nadczynność tarczycy- mogą doprowadzić nawet do śmierci! Jakie zatem gruczoły dokrewne występują w naszym organizmie?

Gruczoły dokrewne - przysadka

Przysadka - jest nadrzędnym w stosunku do innych gruczołem dokrewnym, wydziela hormony tropowe zarządzające pracą większości pozostałych gruczołów dokrewnych. I tak hormon tyreotropowy zarządza pracą tarczycy, adrenokeortykotropowy- nadnerczy, gonadotropowy-gonad, czyli jajników i jąder. Istnieją jednak gruczoły dokrewne, na które przysadka nie ma istotnego wpływu jak na przykład przytarczyce odpowiadające za gospodarkę wapniowo- fosforanową. Przysadka nie jest jednak tylko „centrum dowodzenia" innymi gruczołami dokrewnymi. Wydziela inne hormony, które mają wpływ bezpośredni na narządy czy tkanki naszego organizmu- prolaktynę odpowiedzialną za fizjologiczną laktację czy wazopresynę odpowiedzialną za gospodarkę wodną naszego ustroju.Patologie przysadki to guzy mogące powodować akromegalię, czyli nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu, chorobę Cushinga, czyli stymulację nadmiernego wydzielania kortyzolu przez nadnercza czy prolactinoma. Rzadziej występuje zapalanie przysadki. Zarówno guzy, jak i zapalenia, ale także procesy immunologiczne mogą doprowadzić do zniszczenia jednego lub kilku rodzajów komórek przysadki i doprowadzić do jej niedoczynności w zakresie wydzielanie jednego lub kilku hormonów

Gruczoły dokrewne - tarczyca

Tarczyca - najczęstsze jej patologie to zapalenia autoimmunologiczne (ch. Hashimoto i Graves- Basedowa), wole guzkowe czy zapalenie podostre. W tarczycy może rozwijać się także rak tarczycy.

Gruczoły dokrewne - przytarczyce

Przytarczyce - najczęstszą ich patologią jest nadczynność mogąca wynikać z obecności gruczolaka, rozrostu komórek przytarczyc lub rzadziej raka. Niedoczynność przytarczyc najczęściej występuje po operacjach, może być także skutkiem ich zniszczenia przez proces autoimmunologiczny

Gruczoły dokrewne - trzustka

Trzustka - jej nadczynność jest najczęściej skutkiem obecności guzów takich jak insulinoma czy glucagonoma, czasami jednak także nadmiernej aktywności jak w przypadku hiperinsulinizmu. Najczęstszą chorobą związaną z niedoczynnością wewnątrzwydzielniczą trzustki jest cukrzyca.

Gruczoły dokrewne - nadnercza

Nadnercza - ich nadczynność skutkuje hiperekortyzolemią, hiperaldosteronizmem charakteryzującym się najczęściej ciężkim w leczeniu nadciśnieniem tętniczym i spadkami potasu, czy nadmiarem wydzielania katecholamin (adrenaliny, noradrenaliny i podobnych) najczęściej wtórnym do obecności guza chromochłonnego. Nadmiar wydzielania hormonów męskich (w przypadku nadnercza głównie DHEAS) może skutkować androgenizacją. Z kolei nieleczony niedobór hormonów nadnerczy (czyli ich niedoczynność) stanowi tak ciężką patologię, że może doprowadzić do śmierci.

Gruczoły dokrewne - jajniki

Jajniki - najczęstsze patologie hormonalne to zespół policystycznych jajników oraz inne choroby związane z zaburzeniami miesiączkowania czy androgenizacją czyli nadmiarem wydzielania hormonów męskich (w przypadku jajnika głownie testosteronu).

Gruczoły dokrewne - jądra

Jądra - tu na plan pierwszy wysuwa się niedobór testosteronu.

Witamina D to także hormon!

Należy pamiętać, że witamina D to także hormon! I to w dodatku produkowany „po kawałku" w 3 narządach: wątrobie, skórze i nerkach.

Podsumowanie

Nie wszystkie patologie gruczołów dokrewnych są tak samo częste. Najczęściej mamy do czynienia ze schorzeniami tarczycy, funkcji jajników (zaburzenia miesiączkowania, androgenizacja), czy łagodnymi, przypadkowo wykrytymi guzkami nadnerczy, czyli tzw. incidentaloma. Ostatnio obserwuje się także epidemię otyłości, której jedną z przyczyn mogą być zaburzenia hormonalne. 

- Dziękuję za rozmowę w imieniu prowadzących blog Boramed.