Wirus ospy (łac. Varicella Zoster Virus – VZV) należy do rodzaju Herpes, stanowiący czynnik patogenny dla ludzi. To powszechna, wysypkowa choroba zakaźna. Pierwotnie infekcja wirusem VZV, objawia się jako ospa wietrzna, natomiast po okresie infekcji wirus ten przechodzi w formę latentną w zwojach czuciowych. Reaktywacja zakażenia występuje pod postacią półpaśca. Chora osoba na półpasiec nie stanowi zagrożenia dla osób, które już chorowały na ospę wietrzną. Wirus VZV jest niebezpieczny dla osób, które nigdy nie chorowały na ospę wietrzną, bądź nie były szczepione przeciwko ospie. Szczepionkę na ospę głównie zaleca się osobom, które nie chorowały na VZV, a zwłaszcza: wszystkim kobietom planującym ciążę, chorym, którzy mają planowane przeszczepy narządów, chorym na białaczkę w okresie remisji, a także pracownikom służby zdrowia
Jakie są drogi zakażenia ?
Do zakażenia wirusem ospy, najczęściej dochodzi drogą kropelkową lub poprzez bliski kontakt z osoba zakażoną. Chory może zarazić wirusem do 2-3 dni przed wystąpieniem wysypki do 7-8 dni po jej wystąpieniu, a najczęściej do czasu przyschnięcia ostatnich wykwitów na skórze.
Jak rozpoznać objawy?
Ospa wietrzna:
• Objawy występujące na 2-3 dni przed pojawieniem się wysypki to: złe samopoczucie, bóle głowy, bóle mięśni i stawów, bóle gardła, biegunka oraz niewysoka gorączka. Warto pamiętać, że okres zwiastunów nie zawsze musi wystąpić;
• objawy występujące podczas okresu wysypkowego: charakterystyczna swędząca i pęcherzykowa wysypka na całym ciele, która początkowo pojawia się na tułowiu, następnie na twarzy, skórze owłosionej głowy, a na końcu na kończynach (najrzadziej na dłoniach i stopach). Wygląd wysypki jest bardzo charakterystyczny, początkowo występuje jako rumieniowata plamka na skórze, następnie pojawia się grudka, która zmienia się w pęcherzyk wypełniony treścią płynną. Po 2-3 dniach występuje jako krostka, która zasycha, zaś po odpadnięciu strupka pojawia się drobna blizna i przebarwienia, która ustępują bez śladu w postaci niepowikłanej ospy. Niekiedy, zdarzają się blizny po ospie, które pozostają na skutek nadkażenia zmian pęcherzykowych przez bakterie bądź na skutek rozdrapywania pęcherzyków.
Półpasiec:
• pierwotne objawy jakie występują to: ból głowy, złe samopoczucie, gorączka,charakterystyczne bóle bądź pieczenie skóry w określonym miejscu, na przebiegu zajętego chorobowo nerwu międzyżebrowego po jednej ze stron ciała;
• występuje w postaci zmian skórnych, wysypka jest podobna jak w ospie wietrznej, natomiast jest umiejscowiona tylko w ograniczonym obszarze zajętego nerwu, zmiany na skórze pojawiają się po jednej stronie ciała wzdłuż nerwów międzyżebrowych ciągnących się od kręgosłupa do klatki piersiowej bądź obejmuje skórę połowy twarzy (zajęcie nerwu trójdzielnego). Po około 3-4 tygodniach zmiany skórne ustępują, natomiast mogą pozostać blizny bądź przebarwienia. Zazwyczaj zmiana skórnym towarzyszy silny ból w tej okolicy, który może utrzymywać się nawet do 6 miesięcy po chorobie.
Leczenie wirusa VZV
Zazwyczaj, kiedy ospa wietrzna występuje w postaciach niepowikłanych stosuje się leczenie objawowe, czyli leki przeciwgorączkowe (dzieciom nie wolno podawać aspiryny), leki przeciwświądowe, leki przeciwbólowe. Natomiast leczenie przeciwwirusowe stosuje się tylko w przypadku ciężkiego przebiegu ospy wietrznej, a także u osób z grupy ryzyka oraz u osób z półpaścem. W takich przypadkach lekiem z wyboru jest acyklowir stosowany doustnie lub dożylnie.
Ważne jest to, aby zarówno podczas przebiegu ospy wietrznej, jak i półpaśca nie stosować miejscowo żadnych maści i pudrów, które zwiększają ryzyko zakażenia bakteryjnego wykwitów skórnych. Dla każdego przypadku zachorowania wskazana jest codzienna kąpiel pod prysznicem.
Ospa a ciąża:
Jednym z czynników powodujący zarażenie się ospą jest spadek odporności, który m.in. powoduje ciąża . Jeżeli kobieta w ciąży, w wieku dziecięcym przechodziła ospę, jej organizm jest uodporniony na kolejną infekcję i nie ma powodów do zmartwień. Natomiast jeśli, nigdy wcześniej nie chorowała na wirus ospy ani nie została na niego zaszczepiona przed zajściem w ciąże, pierwszorazowe zakażeniem VZV może być niebezpieczne zarówno dla niej jak i dla płodu, wtedy należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. W takiej sytuacji zaleca się przeprowadzenie badań immunologicznych ( są to przeciwciała przeciwko VZV klasy IgG ). Ze względu na małą powszechnośc tego badania, czas oczekiwania na wynik często trwa dłużej w związku z ty w większości przypadków decyzja lekarza o podaniu immunoglobuliny przeciwko wirusow VZV podawana jest na podstawie szczegółowo zebranego wywiadu od pacjentki.
Leczenie kobiet ciężarnych zazwyczaj stosuje się w warunkach domowych. Ciężarna, chora za ospę wietrzną powinna unikać kontaktu głównie z noworodkami oraz innymi kobietami w ciąży, dopóki wykwity na skórze nie zaschną.
Natomiast, jeśli wystąpią takie dolegliwości jak: duszności, nudności,wymioty, ciężka wysypka skórna , krwawienie z dróg rodnych oraz silne bóle głowy to konieczna jest natychmiastowa hospitalizacja.
Bibiografia:
1. Junusz Cianciara, Jacek Juszczyk: Choroby zakaźne i pasożytnicze. Lublin: Czelej, 2007.
2.Ospa prawdziwa jako broń biologiczna – rozpoznanie, leczenie i aspekty zdrowia publicznego [w:] Medycyna Praktyczna – Pediatria, 6/2001
3.Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2014. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2014.
4.Patrick R. Murray, Ken S. Rosenthal, Michael A. Pfaller: Mikrobiologia. Elsevier, 2011.
5. Położnictwo praktyczne i operacje położnicze, Joachim W. Dudenhausen, Willibald Pschyrembel; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997,2002 ; 6.2.4: 115
6. Rekomedacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące zakażeń wirusem opryszczki zwykłej u kobiet ciężarnych. Wydrukowano w Ginekol Poł 2007,