Różyczka jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirus różyczki – Rubella virus. Nazywana jest chorobą wieku dziecięcego, gdyż największą podatność na zakażenie mają dzieci w wieku szkolnym. Co raz częściej jednak zgłaszane są przypadki zachorowań osób dorosłych. Szczególnie narażoną grupą dorosłych są kobiety w I trymestrze ciąży (do 16. tygodnia), u których zakażenie wirusem różyczki może być bardzo niebezpieczne dla rozwoju płodu. Przechorowanie w okresie dzieciństwa zapewnia trwałą odporność i chroni przed zachorowaniem w późniejszym wieku (4).
Droga zakażenia
Różyczka występuje tylko u ludzi stąd osoby zakażone są bezpośrednim wektorem choroby. Przenoszona jest drogą powietrzną lub kropelkową, więc zarazić można się poprzez bezpośredni kontakt z wydzielinami nosogardła, zawierającymi wirusy (4). Zdolność do zakażenia innych mają osoby od 7. dnia przed wystąpieniem wysypki do 7. dnia po jej pojawieniu się, a więc zakaźność trwa przez około 2 tygodnie.
Objawy choroby
Nim zakażenie osiągnie pełnoobjawową formę, osoba zarażona znajduje się w okresie inkubacji czyli wylęgania. Jest to czas liczony od momentu wtargnięcia wirusa do pojawienia się pierwszych objawów choroby, który trwa 2-3 tygodnie (14 -23 dni) – w jego trakcie wirus intensywnie namnaża się w organizmie. Objawami choroby mogą być :
- złe samopoczucie i umiarkowana gorączka, poniżej 39°C,
- powiększone węzły chłonne, zwykle w okolicy potylicznej,
- plamisto-grudkowa, czerwona wysypka pojawiająca się na twarzy i obejmująca stopniowo całe ciało aż do stóp,
- bóle lub łagodne zapalenie drobnych stawów (2).
Wykrywanie choroby w ciąży
Oprócz wystąpienia wcześniej wymienionych objawów fizykalnych niezbędnym potwierdzeniem zakażenia jest wykonanie laboratoryjnych badań krwi. W pobranej próbce krwi poszukuje się przeciwciał przeciw wirusowi Rubelli klasy IgG oraz IgM (1).
Interpretacja wyników:
- IgG(-) IgM(-) – wynik nie wskazuje ani na toczącą się infekcję ani na przebyte zakażenie w przeszłości.
- IgG(+) IgM(-) – w tym przypadku infekcja mogła wystąpić dawno w przeszłości i organizm nabył ochronne przeciwciała lub jest to późna faza niedawnego zakażenia. Istotne jest rozróżnienie tych dwóch sytuacji i powtórzenie badań po 3. tygodniach aby sprawdzić czy miano przeciwciał IgG spada/nie zmienia się lub rośnie.
- IgG(+) IgM(+) oraz IgG(-) IgM(+) – taki wynik wskazuje na toczącą się infekcję (1).
Badania należy wykonać możliwie jak najwcześniej (7–10 dni od początku choroby) i powtórzyć po 14–21 dniach (minimum 7 dni). W przypadku potwierdzenia choroby u ciężarnej należy dokładnie określić wiek ciążowy matki.
Należy pamiętać, że wykrycie choroby u matki nie musi oznaczać zakażenia wewnątrzmacicznego płodu, a zakażenie płodu nie zawsze powoduje wystąpienie wad.
Powikłania różyczki w ciąży
Najcięższe powikłania stwierdza się w przypadku zakażenia w pierwszych 4 miesiącach ciąży. Dotyczą one wielu układów i narządów. Wirus różyczki ma potwierdzone badaniami naukowymi działanie teratogenne. Oznacza to, że wywołuje uszkodzenia płodu. Do najlepiej zbadanych defektów należą:
- wady narządu wzroku – zaćma, jaskra, małoocze, zez,
- wad serca – przetrwały przewód tętniczy, ubytki w przegrodzie międzykomorowej, zwężenie tętnicy płucej,
- zaburzenia słuchu a nawet głuchota.
Grupa wyżej wymienionych symptomów określana jest jako zespół CRS (congenital rubella syndrome) lub triada różyczkowa Gregga (2). Objawy zespołu CRS mogą pojawiać się z opóźnieniem nawet po 3. latach. Dodatkowe uszkodzenia mogą obejmować układ nerwowy ( zapalenie opon mózgowych, małogłowie) oraz wady narządów płciowych, patologie kostne czy schorzenia płuc, nerek, wątroby.
Zakażenia w późniejszym okresie ciąży (po 16. tygodniu) nie jest już tak groźne, a w III trymestrze nie stanowi już najprawdopodobniej żadnego zagrożenia dla płodu.
Profilaktyka
Najskuteczniejszą profilaktyką są szczepienia ochronne przeciwko różyczce objęte obowiązkowym programem szczepień przez Ministra Zdrowia. Każde dziecko jest szczepione po raz pierwszy w 13. miesiącu życia a następnie dawką przypominającą po 9. roku życia (3). Trwałą odporność mają również osoby które przebyły chorobę. W przypadku kobiet które nie zostały objęte programem obowiązkowych szczepień bądź od szczepienia przypominającego minęło więcej niż 10 lat, istnieje możliwość doszczepienia się na własny koszt. Po szczepieniu kobiety nie powinny zachodzić w ciążę przez co najmniej miesiąc.
Bibliografia
- Bouthry E., Picone O., Hamdi G., Grangeot-Keros L., Ayoubi JM., Vauloup-Fellous C., Rubella and pregnancy: diagnosis, management and outcomes, Prenatal Diagnosis, [34], 2014, 1246-1253.
- Bręborowicz G. [Red.] Położnictwo i Ginekologia Repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2010, s.149-150.
- Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego, Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, Warszawa, 5 stycznia 2017r. /mz.gov.pl.
- https://www.ciaza.mp.pl/przebiegciazy/65627,rozyczka-u-kobiet-w-ciazy/ dostęp z dnia 08.02.2017r.
